बालबालिकामा हिंसात्मक व्यवहारका धेरै कारणहरू हुन सक्छन्। यसमा अभिभावकदेखि खानपानसम्म जिम्मेवार हुन्छ । विज्ञहरूका अनुसार बालबालिकाको हिंसात्मक व्यवहारको कारण के हो ? बच्चाहरुमा हिंसात्मक व्यवहार को लक्षण के हो? हिंसात्मक व्यवहार कसरी रोक्न सकिन्छ? यो लेखमा यस बारे बताइएको छ ।
केही समययता विश्वमा यस्ता धेरै हिंसात्मक घटना भइरहेका छन्, जसमा साना बालबालिका पनि संलग्न छन् ।बालबालिकाको हिंसात्मक व्यवहारका धेरै कारण हुन सक्छन् र यसले भविष्यमा गम्भीर परिणाम पनि निम्त्याउन सक्छ। यी हिंसात्मक व्यवहारहरूले मनोवैज्ञानिक अवस्था, चिकित्सा समस्याहरू र जीवन समस्याहरू पनि संकेत गर्दछ, त्यसैले आमाबाबुले बच्चाको हिंसात्मक व्यवहारको कारण थाहा पाउनु पर्छ र यसलाई रोक्न वा सुधार गर्न उपयुक्त कदम चाल्नु पर्छ।
बालबालिकामा हिंसात्मक व्यवहार
बालबालिकाको हिंसक व्यवहार देखेपछि ख्याल गरिएन भने यसले गम्भीर परिणाम निम्त्याउने विज्ञहरू बताउँछन् । बालबालिकाको उमेर अनुसार उनीहरुको हिंसक व्यवहारहरु कसैलाई हिर्काउने, चिच्याउने, कुरा गर्दा रिस उठ्ने, आपराधिक कार्य समेत हुन सक्छ। बालबालिकाको सम्पर्कमा आएका केही कारकहरूले उनीहरूको हिंसक व्यवहारलाई अझ बढी बढाउन सक्छ।

बालबालिकाको हिंसात्मक व्यवहारलाई कुनै पनि उमेरमा बेवास्ता गर्न नहुने विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् । यी हुन् बालबालिकामा हुने हिंसात्मक व्यवहारका लक्षण:
– बारम्बार रिस देखाउने
– व्याख्या गर्दा पनि रिस उठ्ने
– कुनै पनि कुरा बच्चालाई सम्झौदा चीजहरू फ्याँक्ने
– आमाबाबुलाई मार्न दौडिने
– मानिसहरूलाई नराम्रो भन्ने
– अभद्र भाषा प्रयोग गर्ने
– नराम्रो बानीमा पर्नु
– दाजुभाइप्रति माया नहुनु
– लड्ने प्रवृत्ति हुनु
– सधैं दुखी रहनुहोस्
-संवेदनशील र चिडचिडा हुनु
– बारम्बार उत्तेजीत हुनु

हिंसात्मक व्यवहारको कारण
कुनै न कुनै कारणले गर्दा बालबालिकामा हिंसात्मक व्यवहार देखापर्दछ । तिनीहरूको आक्रामक व्यवहारको कारणहरू यी हुन सक्छन्:

दुर्व्यवहार: शारीरिक, मौखिक वा यौन

घरको वातावरणको अभावः अभिभावकले बालबालिकाको उचित हेरचाह नगर्ने हुँदा बालबालिकाले घरको वातावरण नपाएर हिंसात्मक बन्छन् ।

पारिवारिक समस्या : कसैको परिवारमा पहिलेदेखि नै हिंसा भइसकेको छ भने त्यसले बालबालिकामा नराम्रो असर पार्छ र पछि उनीहरू पनि हिंसात्मक हुन्छन् ।

लागूऔषधको उपभोग: मदिरा र अन्य गलत कुराको सेवनले बालबालिकामा आक्रामकता बढाउन सक्छ ।

हिंसा हेर्ने: कहिलेकाहीँ टिभीमा हिंसात्मक कार्यक्रमहरू हेर्नाले बालबालिकामा हिंसात्मक व्यवहार बढ्छ।

घरमा हतियार देख्नु : घरमा बारम्बार बन्दुक, चक्कु आदि देख्दा पनि बालबालिकाको व्यवहार हिंसात्मक हुने गर्छ ।

हिंस्रक भिडियो गेम खेल्नुः विज्ञहरूका अनुसार आक्रामक भिडियो गेम खेल्नाले बालबालिकाको दिमागमा निकै नराम्रो प्रभाव पार्छ ।

मानसिक अवस्था: कुनै अवस्थाले, बच्चाहरुमा बाइपोलर डिस्अडर, चिन्ता, डिप्रेसनजस्ता समस्याहरु पनि देख्ना पर्दछ। यी केही मानसिक स्वास्थ्य अवस्थाहरू हुन् जसले हिंसात्मक र आक्रामक व्यवहार बढाउन सक्छ।

यदि बच्चाले हिंसात्मक व्यवहार गर्छ भने के गर्ने ?

अनुसन्धानले देखाउँछ कि तिनीहरूको हिंसक व्यवहार उल्लेखनीय रूपमा कम गर्न सकिन्छ वा कारण हटाइयो भने पनि हिंसक व्यवहार हटाउन सकिन्छ। विज्ञहरूका अनुसार हिंसाले मात्र हिंसा निम्त्याउँछ। त्यसैले बालबालिकालाई हिंसात्मक कुरा, आक्रामक टेलिभिजन कार्यक्रम आदिबाट टाढा राख्नुपर्छ ।

आमाबाबु वा घरका अन्य सदस्यले आफ्नो बच्चा वा दाजुभाइले हिंसात्मक व्यवहार गरिरहेको देखेमा, उनीहरूलाई तुरुन्तै मानसिक स्वास्थ्य विशेषज्ञकहाँ लैजानुपर्छ। एक परिपक्क डाक्टरको उपचारले उसको व्यवहारलाई हटाउन मद्दत गर्न सक्छ। बालबालिकालाई रिस नियन्त्रण गर्ने, मनका कुराहरू बताउने, झगडा नगर्ने, नकारात्मक कुराहरू हटाउने, सकारात्मक कुराहरू सोच्ने आदिका बारेमा मानसिक स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूले बताउन सक्छन्। यसबाहेक, तल उल्लेख गरिएका विधिहरूले पनि हिंसात्मक व्यवहार कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

– घरमा राम्रो वातावरण सिर्जना गर्ने
– बच्चाहरुको मनको कुरा सुन्ने
– बालबालिकासँग कुरा गर्ने र बुझ्ने
– बालबालिकाको समस्यालाई बेवास्ता नगर्नुहोस्
– यौन शिक्षा दिने
– बच्चाहरूको मोबाइल-ट्याब्लेटलाई ट्रयाक गर्ने
– प्राकृतिक ठाउँहरूमा संगै पैदल यात्रा गर्ने
– किताब पढ्ने बानी बसालने
– गल्ती गर्दा आक्रामक नहुने